اصلاح‌طلبان و اعتراضات؛ حمایت از افزایش قیمت بنزین و محکومیت خشونت ها

واکنش‌های نفی‌آمیز اصلاح‌طلبان به اعتراضات دی‌ماه ۹۶ که واکنش منفی معترضان و دانشجویان را در پی داشت احتمالا یکی از دلایل رویکرد محافظه کارانه اصلاح طلبان محسوب می شود که آنها را در نفی مطلق اعتراضات دست به عصا نگاه داشته است.
از سوی دیگر اصلاح طلبان اساسا تلاش دارند آنچه طبقه متوسط خوانده می شود را نمایندگی کنند و اساسا ارتباط آنها با طبقه پایین جامعه قطع است در برنامه‌های اقتصادی شان اساسا طبقه پایین جامعه حضوری ندارند. از آنجا که به نظر می رسد طبقه پایین جامعه این بار در صحنه اعتراضات حضور دارند بنابراین نه برای پایگاه رای اصلاح طلبان و نه برای برنامه های اقتصادی شان، حمایت از طبقه پایین موضوعیت ندارد.
از نظر رویکرد اقتصادی، تقریبا اکثریت اصلاح طلبانی که با دولت حسن روحانی همکاری می کنند یا در اتاق‌های فکر نزدیک به حزب کارگزارن سازندگی و حزب اتحاد ملت حضور دارند موافق افزایش قیمت بنزین بوده‌اند و از آن بعنوان واقعی کردن قیمت دفاع کرده‌اند با این حال اکثریت آنها زمانبدی اجرای این برنامه را مورد نقد قرار داده‌اند.
در میان اصلاح طلبان، چه کسانی که در احزاب اصلاح طلب داخلی فعالیت می کنند، چه آنهایی که رویکرد اقتصادی نزدیک به اصلاح طلبان دارند اما در احزاب رسمی حضور ندارند و چه افرادی که در خارج از کشور حضور دارند اما رویکردشان از نظر اقتصادی یا روش اصلاح طلبانه به اصلاح طلبان داخلی نزدیک تر است، کم و بیش با افزایش قیمت بنزین موافق‌اند گرچه در حاشیه این تایید، نقدهایی به زمانبندی، عدم توجه به اقناع مردم و گزاره هایی مانند اینها نیز اشاره کرده‌اند.
مواضع حزب اتحاد ملت و بیانیه ۷۷ نفره اصلاح طلبان: عدم مخالفت با سه برابر شدن قیمت بنزین
جمعی ۷۷ نفره از فعالان اصلاح طلبان روز شنبه بیانیه‌ای منتشر کردند که در آن با «بدون برنامه» توصیف کردن افزایش نرخ بنزین، از حاکمیت خواسته است که «با احترام به حقوق مردم به‌ویژه حق اعتراض مسالمت‌آمیز و آزادی بیان، از اعمال خشونت در هر سطحی پرهیز کنند و فوراً نسبت به تعقیب کیفری آمران و عاملان تیراندازی به‌سوی مردم اقدام کرده و نتیجه را به عرض ملت برسانند. »
این جمع اصلاح طلب «پاسخ خشونت بار به تجمعات مردمی» را «فاجعه» توصیف کرده و نوشته است: «شلیک بی‌محابای تفنگی که از محل بیت‌المال برای دفاع از مردم فراهم شده به‌سوی شهروندان عادی و غیرمسلح که برای ابراز اعتراض و یا خشم خود به خیابان آمده‌اند، مطلقا و فارغ از موضوع اعتراض غیرقابل توجیه و جنایتی است که قانون و دستگاه قضاء نباید حتی لحظه‌ای در تعقیب بانیان، آمران و عاملان آن تعلل کند.»

امضا کنندگان این بیانیه بدون آنکه مخالفتی با سه برابر شدن قیمت بنزین ابراز کنند در پایان خطاب به معترضان از آنها خواسته اند که مراقب «سوءاستفاده احتمالی بیگانگان و گروههای خشونت طلب و غیر ملتزم به تمامیت ارضی و حاکمیت ملی» باشند. این بیانه می افزاید:‌ «از مردم عزیز و معترضان می‌خواهیم با نمایش تعهد خود به نفی هرگونه خشونت و تخریب اموال عمومی و خصوصی از مسیر اعتراض مسالمت‌آمیز خارج نشده و به‌علاوه مراقب هر نوع سوءاستفاده احتمالی بیگانگان و گروه‌های خشونت‌طلب و غیرملتزم به تمامیت ارضی و حاکمیت ملی باشند.»
همچنین دفتر سیاسی و شورای مرکزی حزب اتحاد ملت در جلسه بررسی و تحلیل وقایع اخیر نه از سیاست افزایش قیمت بنزین که انتقاد خود را متوجه «شیوه اتخاذ تصمیم و نحوه اجرای این طرح» کرده‌اند. در این جلسه اعضای حاضر گفته اند که «غارت و تخریب اموال عمومی و خصوصی به صورت گسترده ظهور و بروز داشته است. این نشانه‌ای است از انباشت نارضايتی‌ها که اجزای حکومت نتوانسته‌اند آنها را در جامعه حل و فصل کنند.»
مواضع شخصیت‌های داخلی و خارجی اصلاح طلب یا نزدیک به اصلاح طلبان: مقصران مجاهدین خلق و دو طیف سرنگونی طلب
علی شکوری راد دبیر کل حزب اصلاح طلب اتحاد ملت روز سه شنبه با انتشار توئیتی نوشت: «اما بنظر می‌رسد آشوب، غارت و تخریب اموال‌ واماکن و ایجاد ناامنی به تحریک دو طیف سرنگونی‌طلب برای دولت و برای نظام صورت می‌گیرد.»
طبیعی است که مردم به افزایش قیمت بنزین که قهرا موجب دور جدیدی از افزایش قیمت‌ها و فشارمعیشتی بر آنها می‌شود اعتراض داشته باشند و آن را به نحوی بروزبدهند. اما بنظر می‌رسد آشوب، غارت و تخریب اموال‌واماکن و ایجاد ناامنی به تحریک دو طیف سرنگونی‌طلب برای دولت و برای نظام صورت می‌گیرد.
اکبر گنجی از روشنفکران اصلاح طلب مقیم آمریکا در مقاله‌ای با عنوان «چرا هیچ اثری از سازمان مجاهدین خلق در حرکت اعتراضی مردم علیه جمهوری اسلامی دیده نمی شود؟» با قطعیت ادعا می کند که «نیروهایی که توسط مجاهدین خلق سازماندهی شده اند، قطعاً در حرکت مردمی اخیر حضور داشته اند.»
گنجی با تاکید بر واژه «تجزیه ایران» و با مسلم گرفتن اینکه گروههای وابسته به عربستان سعودی، آمریکا و اسرائیل عامل خشونت های اعتراضات به گرانی بنزین هستند، می نویسد: «اگر افراد و سازمان هایی ایران را با خشونت و آتش افروزی به جنگ داخلی و تجزیه پرتاب کنند، دیگر ایران و ایرانیان باقی نخواهند ماند تا از برابری و آزادی بهره مند شوند. «اول بقای ایران و ایرانیان»، «دوم گذار غیر خشونت آمیز از جمهوری اسلامی به جمهوری سکولار دموکراتیک عادلانه».
سرچشمه خشونت و به آتش کشیدن اموال عمومی و ترور کجاست؟
حرکت به حق اعتراضی مردم علیه جمهوری اسلامی را گروهی می کوشند تا به روش های خشونت آمیز به انحراف و نابودی بکشانند. البته پیامد تغییر سرشت حرکت مسالمت آمیز مردم.
چرا هیچ اثری از سازمان مجاهدین خلق در حرکت اعتراضی مردم علیه جمهوری اسلامی دیده نمی شود؟ اکبر گنجی
عطاءالله مهاجرانی، وزیر سابق فرهنگ و ارشاد اسلامی دوران محمد خاتمی و از اصلاح طلبان ساکن بریتانیا در مطلبی در کانال تلگرامیش اش اعتراضات را تلویحا به «اپوزیسیون منحوس برانداز» نسبت داد و نوشت که آنها به همراه پمپئو وزیر خارجه آمریکا «مثل ٧٨ و ٨٨ و ٩٦، اين جمع شلخته چارلنگى مات و مبهوت خواهد ماند.» او تلویحا سرکوب این اعتراضات را مسلم فرض کرده است. او همچنین با حمایت از افزایش قیمت بنزین می نویسد که :«البته جراحی اقتصاد مصرفی هزینه دارد.»
احمد زید آبادی، روزنامه نگاری که رویکرد اقتصادی‌ لیبرالی را دنبال می کند و از این نظر به رویکرد کلی اصلاح طلبان نزدیک است با اشاره به اینکه «دود افزایش بهای انرژی عمدتا به چشم طبقات میانه و پایین دست جامعه می رود» در توصیه ای به حاکمیت گفته است که به دلیل افزایش فساد «حالا که حکومت ریسک سیاسی - اجتماعی افزایش بهای بنزین را پذیرفته است، باید از سهمیه‌بندی و دو نرخی کردن آن، اجتناب می‌کرد.» وی در پایان مقاله خود نوشته است که «سوای آثار اقتصادی افزایش بهای بنزین، امید است که این اقدام، دستکم از تراکم خودروها در جاده‌ها و خیابان‌ها بکاهد و بدین سبب آلودگی کمتری به جا بگذارد.»
سعید لیلاز، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی در گفتگو با خبرگزاری تسنیم با «خیر مطلق» توصیف کردن افزایش سه برابری قیمت بنزین گفته است که «اصلاح قیمت بنزین فی‌نفسه یک گام بلند به سمت عدالت اجتماعی است.» او گفته است که این طرح ناقص است و باید اصلاح قیمت‌ها سایر حامل‌های انرژی از جمله گاز را نیز در بر بگیرد.
او همچنین اعتراضات روزهای اخیر را بی ارتباط با افزایش قیمت بنزین توصیف کرده و گفته است: «در عین حال اعتراضات مردم بحق است و به هیچ وجه متوجه افزایش قیمت بنزین نیست، این مسئله بُعد تاریخی دارد و ارتباطی نیز به جمهوری اسلامی ندارد.»
لیلاز همچنین با دفاع از سخنان علی خامنه‌ای رهبر ایران گفته است: «رهبر انقلاب بسیار کار شجاعانه انجام دادند و به‌شکل عجیبی تراز شخص رهبری در ایران بالاتر رفت. اقدام ایشان در حمایت از تصمیم سران قوا در شرایطی که حتی دولتمردان نیز در فضای سنگین به‌وجودآمده قادر به حمایت از تصمیم خود نبودند، بسیار اقدام شجاعانه‌ای بود. ایشان سد روانی سنگینی را که پس از اعلام خبر گران شدن بنزین ایجاد شده بود، شکستند و فکر می‌کنم که ما باید پشت‌سر این موضع که تماماً بحق بود، بایستیم. من به شما اطمینان می‌دهم که اگر ایران از این مسئله امروز خود عبور کند، در مسئله هسته‌ای پیروزی ایران قطعی است.»
حمید رضا جلایی‌پور، عضو شورای مرکزی حزب اتحاد ملت مطلبی از فرزندش محمد رضا جلایی پور را در کانالش منتشر کرده است و با اشاره به ارتباط بنزین با آلودگی محیط زیست نوشته است: «واقعی‌تر شدن قیمت بنزین ضروری است». وی همچنین با توصیه هایی به دولت برای بهتر اجرا شدن افزایش قیمت بنزین، از ضرورت نقد این طرح که «بدون پیوست رسانه‌ای، زمان‌بندی مناسب، آماده‌سازی افکار عمومی و مکمل‌های ضروری» صورت گرفته، سخن گفته است. با این حال جلائی پور بطور کلی از اعتراضات مردم سخنی به میان نیاورده است.
صادق زیباکلام، استاد دانشکده علوم سیاسی دانشگاه تهران و نزدیک به اصلاح طلبان از جمله افرادی است که صریحا از افزایش قیمت بنزین دفاع کرده است. او می نویسد:‌ «علی‌رغم همه‌ی انتقادات و مشکلات پیش‌روی، بالاخص برای کم‌درآمدها، تردیدی بخودتان راه ندهید که این تصمیم، تصمیم درستی بود و خیلی زودتر از این‌ها می‌بایستی اتخاذ می‌شد.» او نیز در توجیه سه برابر شدن قیمت بنزین به آلودگی هوا، ترافیک سنگین و قاچاق بنزین به کشورهای همسایه اشاره کرده است.
مصطفی تاج‌زاده، معاون سیاسی سابق وزارت کشور در دوران خاتمی در نخستین واکنش به افزایش قیمت بنزین نوشته مبهمی را منتشر کرد که در آن در قدم اول از واقعی کردن قیمت سوخت دفاع کرده است اما افزایش بهای بنزین را بدون رجوع به رای ملت توجیه ناپذیر ارزیابی کرده بود. او در نوشته های بعدی مشخص کرد که منظورش از رای ملت، به رفراندوم گذاشتن افزایش قیمت بنزین است و خواستار برگزاری این رفراندوم شد. موضعی که از دید منتقدان غیر واقعی ارزیابی شده است چرا که هر نوع رفراندومی باید به تصویب مجلس و با اجازه رهبری انجام شود که تقریبا در سیستم جمهوری اسلامی امری غیر واقعی ارزیابی می شود.
تاج زاده که کانال تلگرامی بسیار فعالی دارد با انتشار دو عکس از کانال‌های منتسب به سپاه پاسداران که نوشته بود گران شدن بنزین در چین باعث شد که مردم مسیرهای شهر را مسدود کنند اما در ایران مردم با «آفتابه و کیسه فریزر رفتن صف کشید جلو پمپ بنزین»، انتشار این پست‌ها را «خبر تحریک‌کننده» ارزیابی کرده است که خواستار آن شده است که مردم خودروهایشان را در خیابان‌ها رها کنند.
تاج زاده سپس تصمیم افزایش قیمت بنزین در جلسه سران نظام را «تصیمی غیرقانونی» ارزیابی کرده است و از حاکمیت می خواهد که به سخن معترضان گوش کند.
مصطفی تاجزاده
دلایل گران‌کردن پلکانی #بنزین همزمان با افزایش حقوق و دستمزدها و مهار تورم، مانند آنچه در دولت خاتمی رخ داد، کم‌وبیش برای مردم روشن است. اما برایشان روشن نیست که چرا ایران باید #تحریم شود؟ و چرا ایرانیان نباید مانند اکثریت قاطع کشورهای جهان، عادی و بدون تحریم زندگی کنند؟
با این حال تاج‌زاده با بازنشر مقاله محمد جواد روح که در سال ۹۷ نوشته است، رویکرد لیبرالی اصلاح طلبان را تایید می کند. گفتمانی که خصوصی سازی، حذف یارانه‌ها از جمله یارانه‌های سوخت از اصول آن به شمار می رود. محمد جواد روح در مقاله اش که عنوان «لیبرالیسم ایران نیازمند گفتگو با کنشگران اعتراضی است» می نویسد که «حل مسایل ایران، در گروی شکل‌گیری گفتمانی شفاف و صریح مبتنی بر لیبرالیسم علیه پوپولیسم ساختاری است.»

نوع مواجه اصلاح طلبان با اعتراضات به سه برابر شدن قیمت بنزین گویای این واقعیت است که اصلاح طلبان اصولا و بر اساس رویکرد اقتصادی نئولیبرالی که دنبال می کنند با حذف یارانه‌ کالاها بویژه سوخت موافق اند. کسانی مانند صادق زیباکلام و بویژه سعید لیلاز صریحا از افزایش قیمت بنزین حمایت می کنند و آنرا سیاست درستی ارزیابی می کنند. با این حال برخی از اصلاح طلبان که نگران از دست دادن پایگاه رای‌شان هستند، انتقادهای خود را متوجه شیوه اجرای افزایش نرخ بنزین می کنند.
اصلاح طلبان همچنین در بیشتر نوشته‌هایشان می گویند که افزایش قیمت بنزین باعث کاهش آلودگی هوا و کم شدن ترافیک می شود، ادعایی که با واقعیت همخوانی ندارد و افزایش قیمت سوخت در دولت‌های گذشته تاثیر معناداری بر کاهش آلودگی نداشته است.
ادعای دیگر حامیان افزایش قیمت بنزین این است که این سیاست باعث افزایش عدالت اجتماعی می شود با این حال دکتر رضا امیدی، عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی با نقد رویکرد دولت در افزایش قیمت بنزین و ادعای اختصاص آن به طبقات ضعیت جامعه می نویسد: «امروز رییس‌جمهور در نشست با مدیران دولت، هدف از افزایش قیمت حامل‌های انرژی را ایجاد منابع برای حمایت از قشرهای ضعیف جامعه اعلام کرده‌اند. این ادعا تا چه اندازه قابل دفاع است. براساس چهار پژوهشی که در فاصلۀ سال‌های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۶ انجام شده، افزایش قیمت حامل‌های انرژی و توزیع مابه‌ازای نقدی بین مردم، باعث افت وضعیت معیشتی ۶۵ تا ۷۰ درصد مردم شده است و بیشترین فشار را به لایه‌های پایین طبقۀ متوسط و دهک‌های کم‌درآمد وارد کرده است.»نگارش از سعید شفیعی