موسیقی: با آن که برنده سال ۲۰۲۴ جشنواره موسیقی سن رمو، مهم ترین جشنواره ترانه ایتالیا، آنجلینا مانگو بود، اما بی تردید پیروزی اخلاقی آن نصیب غالی، خواننده رپ ایتالیایی ، که تبار تونسی دارد، شد. در واقع، او تنها کسی بود که عبارت «نسل کشی» را بر روی پر بیننده ترین صحنه در ایتالیا به زبان آورد. کاری که باعث بروز واکنش از سوی سفیر اسرائیل و تلویزیون ملی کشور شد.
نویسنده: سیسیلیا دِلا نگرا
ترجمه از فرانسه شهباز نخعی.
مناقشه ای که در جشنواره سن رمو ایجاد شد، می تواند در ذهن ها بیش از انتخابات تفرقه و اختلاف ایجاد کند. این مناقشه با بیانیه مطبوعاتی ای که به طور مستقیم از شبکه اصلی تلویزیون دولتی ایتالیا توسط نماینده جشنواره خوانده شد ، پایان یافت. در این بیانیه گفته شده بود:
«خبرها و برنامه های ما هر روز وضعیت اندوهبار گروگان های اسیر در دست حماس، را منعکس می کند و خواهد کرد و یادآور کشتار کودکان، زنان و مردان در ۷ اکتبر است. من با مردم اسرائیل و جامعه یهودی ابراز همبستگی صمیمانه و عمیق می کنم».
در این پیام حتی خواسته نشد که با مقدم شمردن محکومیت حمله ۷ اکتبر (که امروز مقدمه اجتناب ناپذیر هر مطلبی درباره غزه است)، لحن آن معتدل تر شود و پس از آن، با استناد به ارقام به شمار قربانیان فلسطینی پرداخته شود. نه، آنچه که شنیده شد، اظهار حمایت بی قید و شرط از اسرائیل ، قربانیان و گروگان هایش بود. حتی یک کلمه درباره غیرنظامیان کشته شده، که تاکنون تعدادشان از ۳۰ هزار تن گذشته و بیش از ۱۰ هزار تن آنها کودک هستند، گفته نشد. کشته شده هایی که به چشم نمی آیند و وجود ندارند. برای رادیو تلویزیون ایتالیا (Rai)، در بیش از ۴ ماه گذشته در غزه چیزی رخ نداده است.
«و من چرا باید از این صحنه استفاده کنم؟»
این بیانیه که به امضاء روبرتو سرجیو، مدیر رادیو تلویزیون ایتالیا (Rai) بود، در آخرین شب برگزاری جشنواره که از ۶ تا ۱۰ فوریه بود پخش شد. پخش آن درپی اعتراض آلون بار، سفیر اسرائیل در ایتالیا بود. آقای سفیر از عبارت «نسل کشی را متوقف کنید»، که غالی، یک خواننده خیلی محبوب در کشور به زبان آورده بود، خوشش نیامده بود. خواننده ای که خود را «کمی ایتالیایی، کمی تونسی» توصیف می کند. به طور سنتی، آخرین شب جشنواره بیشترین بیننده را دارد، اگرچه در ایتالیا همه می گویند که آن را تماشا نمی کنند. سپس از بینندگان تلویزیون رأی گیری می شود (۱) تا فهرست برندگان نهایی به دست آید.
سفیر اسرائیل در ایتالیا در حساب کاربری خود در شبکه ایکس (توییتر سابق) در بامداد ۱۱ فوریه، چند ساعت پس از پایان جشنواره سن رمو نوشت: «به نظر من شرم آور است که از صحنه جشنواره سن رمو برای ترغیب نفرت پراکنی و تحریک به صورتی سطحی و غیرمسئولانه استفاده شود». به این ترتیب، درخواست نکشتن بی گناهان، بدون نام بردن از مقصر، برای اسرائیل همچنان «ترغیب به نفرت پراکنی» است. دنیایی وارونه که در آن کسی که از قربانی دفاع می کند، گناهکار شمرده می شود.
و غالی در پاسخ به: «و من چرا باید از این صحنه استفاده کنم ؟» گفت:
«من از زمان کودکی درباره این موضوع حرف می زنم. این مسئله در ۷ اکتبر آغاز نشده و مدتی طولانی از آن می گذرد. مردم بیش از پیش می ترسند و چیزی که سفیر اسرائیل می گوید پیام خوبی ندارد. این سیاست ایجاد وحشت ادامه دارد و مردم بیش از پیش از گفتن ”جنگ را متوقف کنید“ و ”نسل کشی بس است“ می ترسند. ما به لحظه ای تاریخی رسیده ایم که مردم احساس می کنند اگر بگویند هوادار صلح هستند، خطری متوجهشان می شود. این عجیب و باورنکردنی است».
دو برنامه مستقیم موازی
سن رمو صحنه ای خیلی سیاسی به این معنی است که این جشنواره سنجه ای برای پی بردن به خلق و خوی ملی و مردمی است. این صحنه بیشتر در اختیار نسل دوم – فرزندان مهاجران- است که همچنان از جامعه کنار گذاشته شده و درک نشده هستند.
با این حال، هنگام برگزاری جشنواره ۲۰۲۳، زمانی که بمب های روسیه به کی یف فرو می افتاد، مدیریت جشنواره در این تردید نکرد که افتتاحیه آن را با خوانش عمومی پیامی از سوی ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین آغاز کند و گرامی داشت های زیادی – به ویژه به صورت ترانه- به این تراژدی مردم اوکراین اختصاص یافت.
به این ترتیب، جشنواره امسال پرده بر سیاست یک بام و دو هوایی کشید که از ۷ اکتبر در دنیای غرب جریان دارد. این سیاست که بر فضای عمومی ایتالیا نیز حکمفرما است، توسط یک دولت نو- فاشیستی مسلط می شود. به علاوه، این جشنواره یک هفته ای از آن جهت تکان دهنده تر بود که به موازات پخش کشتارها در غزه در شبکه های اجتماعی، برگزار می شد. دو پخش مستقیم هم زمان. سلطه یک ایدیولوژی شوم بر زمانه ما.
از میان ۳۰ هنرمند شرکت کننده در جشنواره، تنها ۲ تن کوشیدند سکوتی که بر رنج مردم فلسطین حاکم است را درهم بشکنند. ابتدا دارجن دامیکو، در مراسم گشایش جشنواره اشاره ای کلی به «کودکانی که در مدیترانه زیر بمب ها می میرند» کرد و سپس به سادگی خواهان برقراری آتش بس شد و با این کار نشان داد که واژه های «فلسطین»، «غزه» و «اسرائیل » را نمی توان بر زبان آورد.
«آیا ما حرفی برای گفتن داریم ؟»
بعد غالی (نام کاملش غالی عمدونی است) که در سال ۱۹۹۳ در ایتالیا از پدر و مادری تونسی به دنیا آمده و در یکی از حومه های پر مشکل میلان بزرگ شده، به صحنه آمد. در تمام طول شب، او همراه با عروسکی به شکل فرازمینی به نام «ریچ» بود و در گفتگویی از این عروسک پرسید: «آیا ما حرفی برای گفتن داریم ؟». عروسک در پاسخ پیامی در گوشش گفت که او آن را بلند تکرار کرد: «نسل کشی را متوقف کنید». این عبارت آنقدر تعجب برانگیز و تأثیر بخش بود که به نظر غیرمنتظره، بداهه گویی و غیرممکن می رسید. با این حال، چیزی از این فضای کلی سانسور اخبار فلسطینی در ترانه ای که غالی در مسابقه آن شب با عنوان «خانه من» خواند محسوس بود:
نمی خواهم جنجال بپا کنم
اما چگونه می توانید به من بگوئید که در اینجا همه چیز عادی است؟
برای تعیین یک مرز
با خطوطی فرضی، تو یک بیمارستان را بمباران می کنی
برای یک تکه زمین، یا یک تکه نان
هرگز صلحی در کار نیست
پیش روی او، جمع شرکت کنندگان کف زدند اما کسی تأئید نکرد. به او با نگاهی پدرسالارانه نگاه می شود. فردی که موفق شده اما در دولت راست افراطی جیورجیا ملونی یک استثناء است. دولتی که همچنان سرسختانه با هرگونه اصلاح قانون درمورد اعطای تابعیت به کسانی مخالفت می کند که از پدر و مادر خارجی در ایتالیا به دنیا امده اند.
در ترانه های غالی همواره درمورد این تبعیض انتقاد شده است. او در یکی از محبوب تریین ترانه هایش به نام «ایتالیای عزیز» می گوید: «روزنامه از آن سوء استفاده می کند / از بیگانه سخن می گوید / گویی از سیاره ای دیگر آمده است». در ترانه ای که در مسابقه امسال جشنواره سن رمو می خواند هم از این موضوع سخن گفت:
این راه به سوی خانه من نمی رود
آیا تو این را نمی دانی که در خانه ات هستی
خانه من
خانه تو
چه تفاوتی دارد؟ تفاوتی نیست
اما خانه من کدام است
خانه تو کدام است
مطمئن باش که از منظر آسمان همه مثل هم هستند
یک «ایتالیایی واقعی»... که به عربی می خواند
معنای شعرهایی که غالی در جشنواره سن رمو خواند را در تقاطع نژادپرستی و اسلام هراسی، ملی گرایی و حمایت بی قید و شرط از اسرائیل می توان دریافت و قدر دانست. در کشوری که هنوز عده زیادی در آن، بیش از آنچه که در واقع هست «سفید» می بینند و برای روایت «ریشه یهودی- مسیحی» خاص نظریه شوک تمدن ها بسیج می شوند، غالی، با چهره غیرسفید و لهجه غلیظ میلانی خود به روی صحنه می آید و به زبان عربی می خواند. اوعربی را با ایتالیایی در هم می آمیزد تا پیامی قوی تر بفرستد.
این درهم آمیختگی به لطف همکاری با راتچاپر – نام صحنه سهیل گسمی، یک هنرمند با استعداد اهل جندوبه (منطقه ای در جنوب غرب تونس) است . او مهندس صدا، آهنگ ساز و تهیه کننده ای است که ابتدا در تونس و بعد در خارج به شهرت رسیده و از سال ۲۰۲۲ با غالی همکاری می کند. آنها با هم ترانه ای به عربی اجرا کرده اند که در صحنه جشنواره سن رمو هم آن را می خوانند: نام این ترانه «بینه» (روشن) و نخستین ترانه آلبوم «احساس فوق العاده» (Sensazione Ultra) است که در سال ۲۰۲۲ منتشر شده و نام قایقی نیز هست که این هنرمند به سازمان غیردولتی (ONG) مدیترانه هدیه داده که در طول ۲ سال گذشته به ۲۰۰ تنی که قصد نزدیک شدن به سواحل ایتالیا را داشته اند کمک کرده است:
مدیترانه
بین تو و من، مدیترانه
چهره آشنای یک بیگانه
تصور کن که قرآن از رادیو خوانده می شود
در اخبار از ما چیز خوبی گفته نمی شود
تو در رویای آمریکایی و من ایتالیا
ایتالیایی جدید
این هنرمند درباره ترانه خود در شبکه های اجتماعی چنین توضیح می دهد:
«“بینه” به من امکان داده که به قول خود درباره خواندن به عربی در صحنه جشنواره سن رمو عمل کنم. به لطف این ترانه و نیز قایق «مدیترانه» ما زندگی هایی را در این دریا نجات داده ایم. من این را دوست دارم و به این کشور که بنابر قانون اساسی اش مخالف جنگ (۲) است باور دارم. همچنین، من یک ایتالیایی واقعی هستم (۳)».
آخرین اجرای غالی در جشنواره سن رموبا بازخوانی و واژگونگی ترانه مشهور «ایتالیایی» توتو کوتونیو بود که در طول سال ها به صورت عصاره ملی- مردمی گرایی منطقه ای درآمده است. غالی با این کار پیامی کفرآلود می فرستد. او زیبایی متن ترانه کوتونیو را تصاحب نموده و آن را علیه دارندگان گفتمان های هویتی برمی گرداند، که برایشان «دیگری» همواره تهدیدی است که باید محدودش کرد.
یک هوادار راست افراطی در رأس رادیو- تلویزیون ایتالیا
ملی گرایی دولت جیورجیا ملونی و اتحادش با «لگا»(۴) - حزب راست افراطی بیگانه ستیز و مخالف اروپا - بر رادیو- تلویزیون دولتی ایتالیا هم بی تأثیر نبوده است. از ۱۵ ماه مه ۲۰۲۳، جیامپائولو رُسی در رأس این سازمان قرار گرفته است. او که مدیر بنیانگذار «اتحاد ملی» - یک حزب سیاسی راست افراطی تأسیس شده در سال ۱۹۹۵ و هوادار سرسخت سیاست اسرائیل است، درعین حال خبرنگار «ایل جورناله» - مهم ترین روزنامه راست افراطی کشور- نیز هست. او از جمله تأکید می کند که یهودستیزی و مهاجرت دو روی یک سکه اند و بی تردید آنها را به «ریشه دار بودن جوامع اسلامی آشتی ناپذیر با ارزش های غربی در کشورهای اروپایی» مربوط می داند.
در ۱۳ فوریه، ۲ روز پس از پخش بیانیه رادیو- تلویزیون ایتالیا در واکنش به پیام غالی، گردهمایی هایی دربرابر دفاتر منطقه ای تلویزیون در ناپل و تورین ، برای اعتراض علیه آنچه که به اعتقاد بخشی از بینندگان تلویزیون تبلیغات بود برگزار شد. این گردهمایی ها با وجود مسالمت آمیز بودن، با خشونت توسط پلیس سرکوب شد.
در چنین وضعیتی، غالی و عروسکش به یک اندازه «بیگانه» به نظر می آیند. هرکس که بکوشد از فلسطین حرف بزند، نام آن را ببرد و خواهان موجودیتش – به عنوان یک ملت و کشور- شود نیز چنین است. برای بیان همین چند کلمه انسانی یعنی «نسل کشی را متوقف کنید»، می باید این کار را یک ایتالیایی- تونسی، در کنار یک عروسک فرازمینی و یک بیگانه انجام می داد.
« ما در اینجا از موسیقی حرف می زنیم» و ایده ای که هدف آن ممنوع کردن هرگونه بحث درباره خبرهای فلسطین – و نه فقط در سن رمو- است، جایی در آن ندارد. اما، تاریخ ترانه ایتالیایی، که امروز صدا و موضع گیری خوانندگان نسل دوم بر آن چیره است، حرف های زیادی برای گفتن دارد. ترانه هایی که در صحنه جشنواره سن رمو ارائه شد را هرگز نمی توان به حد این که چیزی جز «ترانه» نیست تقلیل داد.
سیسیلیا دِلا نگرا
روزنامه نگار و محقق مستقل. وی سال ها مجله آنلاین Osservatorio Medio Oriente e Nord Africa را اداره می کرد. او دغدغه فلسطین و به ویژه جنبش های فمینیستی و جوانان را دارد. از جمله آخرین انتشارات وی Si chiamava Palestina. Storia di un popolo dalla Nakba ad oggi (Aut Aut, 2018).