شامگاه دوشنبه ۱۵ بهمن (۴ فوریه) کشورهای عضو اتحادیه اروپا با انتشار بیانیه‌ای رسمی خواستار توقف برنامه موشک‌های بالستیک ایران شدند. در این بیانیه اتحادیه اروپا «نگرانی شدید» خود را نسبت به برنامه‌ها و آزمایش‌های موشکی ایران که موجب «بی‌اعتمادی عمیق و بی‌ثباتی منطقه می‌شود» ابراز کرده است. بیانیه ۱۲ ماده‌ای اتحادیه اروپا به موضوع‌های مختلفی در رابطه با ایران پرداخته است، از جمله به برنامه موشک‌های بالستیک ایران، راه‌اندازی ابزار حمایت از مبادلات تجاری با ایران، نقش ایران در خاورمیانه، پایبندی ایران به تعهداتش در توافقنامه برجام و اقدامات خرابکارانه ایران در کشورهای اروپایی. متن کامل بیانیه اتحادیه اروپا، موسوم به «جمع‌بندی» به شرح زیر است:
۱) با عنایت به تصمیمات شورای اروپا در نوامبر ۲۰۱۶، اتحادیه اروپا تعهد راسخ خود به “برنامه جامع اقدام مشترک” (برجام) و تداوم اجرای آن را ابراز می‌دارد. برنامه جامع اقدام مشترک، از جمله مولفه‌های کلیدی ساختار منع اشاعه هسته ای در دنیا و دستاوردی برای دیپلماسی چندجانبه است که به اتفاق آرا به تأیید شورای امنیت سازمان ملل متحد، در قطعنامه شماره ۲۲۳۱ رسیده است.
۲) اتحادیه اروپا از اجرای کامل و موثر تعهدات مرتبط هسته‌ای توسط ایران، که در ۱۳ گزارش متوالی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از جمله در آخرین گزارش فصلی این سازمان به تاریخ ۱۲ نوامبر ۲۰۱۸، به تأیید این نهاد بین‌المللی رسیده استقبال می‌کند. اتحادیه اروپا بر ضرورت تداوم اجرای تعهدات و ادامه همکاری‌های کامل و به موقع با آژانس از سوی ایران تأکید می‌کند. اتحادیه اروپا از فعالیت‌های آژانس در زمینه نظارت و راستی‌آزمایی اجرای برجام استقبال کرده و کاملاً از آن حمایت می‌کند. اتحادیه اروپا از تعهد ایران مبنی بر اینکه هرگز به دنبال توسعه یا دست‌یابی به هیچ سلاح هسته‌ای نخواهد بود استقبال می‌کند. این اتحادیه از اجرای موقت «پروتکل الحاقی به توافق جامع پادمانی» از سوی ایران تقدیر می‌کند و ایران را به تصویب آن ترغیب می‌کند.
۳) اتحادیه اروپا درک می‌کند که رفع تحریم‌ها جزو بخش‌های اساسی برجام است و عمیقاً از بازاعمال تحریم‌ها توسط ایالات متحده بعد از خروج این کشور از برجام ابراز تأسف می‌کند. اتحادیه اروپا تلاش‌های انجام‌شده برای حفظ منافع اقتصادی و منافع گسترده‌تر ایران، به نحو پیش‌بینی‌شده در برجام را مورد تأکید قرار می‌دهد. این تلاش‌ها از طریق ابتکار فرانسه، آلمان و پادشاهی متحده برای عملیاتی کردن یک کانال ویژه مالی تقویت شده‌اند. این کانال، اکنون به عنوان یک شرکت خصوصی با هدف تأثیرگذاری مثبت بر روابط تجاری و اقتصادی با ایران و مهم‌تر از همه روی زندگی مردم ایران به ثبت رسیده است. این کانال ویژه، منطق با قوانین اتحادیه اروپا و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت از عاملان اقتصادی دخیل در تجارت با مشروع با ایران حمایت خواهد کرد.
همان‌طور که در بیانیه مشترک مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و وزرای دارایی فرانسه، آلمان و انگلیس به تاریخ ۲ نوامبر ۲۰۱۸ یادآوری شده، عزم ما برای تکمیل این اقدام، تزلزل‌ناپذیر است. اتحادیه اروپا خاطرنشان می‌کند که به‌روزرسانی «قوانین مسدودساز» اتحادیه اروپا و «مجوز وام خارجی» بانک سرمایه گذاری اروپا روز ۷ آگوست ۲۰۱۸ اجرایی شد.
۴) اتحادیه اروپا بر حمایت از توسعه روابط اتحادیه اروپا و ایران در حوزه‌های دارای منافع مشترک به نحو مشخص‌شده در بیانیه مشترک توافق شده میان مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و وزیر خارجه ایران در آوریل ۲۰۱۶ تأکید می‌ورزد. این موارد، حوزه‌هایی نظیر گفت‌‌وگوی سیاسی، حقوق بشر، همکاری اقتصادی، تجارت و سرمایه‌گذاری، کشاورزی، حمل و نقل، انرژی، تغییرات آب و هوایی، همکاری‌های صلح‌آمیز هسته‌ای، محیط زیست، حفاظت شهروندی، علوم، پژوهش و نوآوری، آموزش از طرق مختلف از جمله مبادلات در زمینه‌های دانشگاهی، فرهنگی، مواد مخدر، مهاجرت، منطقه و موارد بشردوستانه را شامل می‌شوند.
۵) شورا، از پیشرفت‌های صورت‌گرفته برای انجام اصلاحات ضروری استقبال می‌کند و از ایران میخواهد منطبق با تعهداتش ذیل برنامه اقدام کارگروه اقدام مالی (FATF) قوانین ضروری را به تصویب رسانده و اجرا کند. اتحادیه اروپا و کشورهای عضو آن آماده همکاری با ایران در این حوزه‌ها، از جمله با ارائه کمک‌های فنی در زمینه اجرای برنامه اقدام FATF هستند.
۶) شورا از نگرانی‌های رو به فزونی در منطقه و نقش ایران در این زمینه، از جمله تأمین حمایت‌های نظامی، مالی و سیاسی برای بازیگران غیردولتی در کشورهایی مانند سوریه و لبنان ابزار نگرانی می‌کند.
۷) این شورا، از بابت دخالت‌های نظامی ایران و حضور مداوم نیروهای ایرانی در سوریه نگرانی‌های جدی دارد. اتحادیه اروپا از ایران میخواهد منطبق با قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت سازمان ملل کاملاً از روند تحت رهبری سازمان ملل در سوریه حمایت کند و از ایران میخواهد از نفوذ خود روی رژیم سوریه در این راستا استفاده کند. این شورا از ایران به عنوان یکی از ضامن‌های روند آستانه همراه با روسیه و ترکیه میخواهد ترک خصومت‌ها در سوریه و دسترسی‌های بی چون و چرا، ایمن و دوام‌پذیر را در سراسر این کشور و به ویژه در ادلب ضمانت کند.
۸) درباره یمن، اتحادیه اروپا از همه طرف‌ها در منطقه از جمله ایران میخواهد از اجرای قطعنامه ۲۴۵۱ شورای امنیت سازمان ملل حمایت کرده و تحت رهبری سازمان ملل در مسیر رسیدن به راه حل سیاسی ماندگار جهت پایان دادن به درگیری‌ها در این کشور همکاری‌های سازنده داشته باشند. اتحادیه اروپا از جمع‌بندی‌های مندرج در گزارش «هیئت کارشناسان سازمان ملل درباره یمن» نگران است. در این گزارش به عدم رعایت تحریم‌های تسلیحاتی مربوط به بند ۱۴ قطعنامه ۲۲۱۶ شورای امنیت اشاره شده است. اتحادیه اروپا در راستای هدف خود برای تداوم بخشیدن به حصول نتایج ملموس و بهبود فضای منطقه‌ای خود را به ادامه گفت‌وگوهایِ سیاسی‌ای که تحت رهبری این اتحادیه با ایران درباره منطقه انجام می‌شوند متعهد می‌داند. این اتحادیه، نتایج تلاش‌هایی را که در چارچوب گفت‌وگوهای فعلی اتحادیه اروپا در زمینه مسائل منطقه‌ای انجام شده‌اند به رسمیت می‌شناسد. اتحادیه اروپا در این راستا، از حمایت علنی ایران از گفت‌وگوهای سازمان ملل در سوئد که منجر به توافق استکهلم شد، استقبال می‌کند.
۹) این شورا درباره فعالیت‌های موشک‌های بالستیک ایران نگرانی‌های خطیر دارد و از ایران میخواهد از انجام این فعالیت‌ها به ویژه شلیک موشک‌هایی که با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت مغایرت دارند، اجتناب کند. ایران کماکان به تلاش‌ها برای افزایش برد و دقت موشک‌های خود و همچنین افزایش شمار آزمایش‌ها و پرتاب‌های عملیاتی خود، ادامه می‌دهد. این فعالیت‌ها بی‌اعتمادی را تعمیق کرده و موجب بی‌ثباتی منطقه می‌شوند. شورا از ایران میخواهد تمامی تدابیر لازم را برای رعایت کامل تمامی قطعنامه‌های شورای امنیت در زمینه ارسال موشک‌ها و مواد و فناوری‌های مرتبط به بازیگران دولتی و غیردولتی در منطقه به کار ببندد. این شورا همچنین در چارچوبی گسترده‌تر نگرانی‌های دیرینه و جدی خود از تشکیلات‌سازی نظامی در منطقه را یادآور می‌شود.
۱۰) این شورا، از فعالیت‌های خصمانه‌ای که ایران در خاک چند کشور عضو انجام داده عمیقاً نگران است و در همین راستا، تصمیم گرفت دو فرد و یک موسسه را در فهرست تحریم قرار دهد. اتحادیه اروپا، در این زمینه اتحاد و همبستگی از خود نشان خواهد داد و از ایران میخواهد فوراً به این رفتارهای غیرقابل قبول خاتمه بدهد.
۱۱) شورا، همچنان درباره وضعیت حقوق بشر در ایران نگرانی‌های جدی دارد. ایران کماکان مجازات اعدام را اجرا می‌کند. با آنکه شورا اذعان دارد که اصلاحات ایجاد شده در قوانین ضد مواد مخدر مصوب اکتبر ۲۰۱۷ به کاهش چشمگیر اعدام‌های مرتبط با مواد مخدر منجر شده تأکید می‌کند که اتحادیه اروپا با استفاده از مجازات اعدام در هر شرایط و در هر کشور مخالف است. اتحادیه اروپا تأکید دارد که اعدام مجرمان نوجوان نقض «معاهده بین‌المللی حقوق شهروندی و سیاسی» و «معاهده حقوق کودکان» است که ایران در هر دو عضویت دارد.
مطابق با تعهدات اتحادیه اروپا برای تضمین حقوق برابر زنان و دختران و اقلیت‌ها از جمله اقلیت‌های قومی و مذهبی شورا از ایران میخواهد تمامی معاهدات بین‌المللی که این کشور عضو آن است را اجرا کرده و کاملاً به حقوق بشر و آزادی‌های بنیادین احترام بگذارد.
۱۲) شورا تأکید می‌کند که تنش‌ها و بی‌اعتمادی‌های موجود را نباید تشدید کرد و از ایران و تمامی بازیگران منطقه‌ای میخواهد در این زمینه نقش سازنده‌ای ایفا کرده و از لفاظی‌های غیرسازنده اجتناب کنند. این شورا از اتحاذ رویکردهای متوازان و جامع در قبال ایران از جمله گفت‌وگو با این کشور با هدف پرداختن تمامی نگرانی‌ها استقبال می‌کند. چنین گفت‌وگوهایی هنگام وجود اختلافات، حیاتی و هنگام وجود منافع دوجانبه، سازنده هستند.
***
انتقادات وزارت خارجه ایران به بیانیه اتحادیه اروپا
وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی صبح روز سه‌شنبه در واکنش به بیانیه اخیر اتحادیه اروپا درباره ایران، بیانیه ای را در پنج محور منتشر کرد.
به گزارش ایسنا، در متن این بیانیه آمده است:
«جمهوری اسلامی ایران با استقبال از مواضع مثبت اعلامی در بیانیه اتحادیه اروپا در خصوص ایران بویژه برجام و دیگر نکات قابل قبول، برخی نکات و انتقادات خود را از بیانیه مزبور اعلام می دارد:
۱.سازوکار حمایت از مبادلات تجاری(ساحات):
جمهوری اسلامی ایران نسبت به مواضع اتحادیه اروپایی ملاحظات و نقدهای جدی دارد. قبل از هرچیز همچنان که قبلا اعلام شد ما از ثبت سازوکار حمایت از مبادلات تجاری(ساحات) با ایران استقبال می کنیم اما بدون تردید انتظار طبیعی و واقع گرایانه آن است که این سازوکار هرچه سریع تر بخصوص با اقدام دیر هنگام و ناکافی از سوی طرف های اروپایی با دقت و سرعت عمل بیشتری اجرایی شده و جنبه های دیگر تجارت میان ایران و کشورهای اروپایی را همچنان که در بیانیه ماه می وزرای خارجه ایران و سه کشور اروپایی تصریح و تعهد شده پوشش دهد. برای ما جنبه های اقتصادی برجام و انتفاع ایران از آن اهمیت بسزایی دارد و چگونگی اجرای تعهدات طرف های اروپایی برجام می تواند ملاک و محکی تعین کننده و اساسی در تنظیم مناسبات آتی ما باشد. مرتبط کردن اجرای این سازو کار که از تعهدات ذاتی برجامی است با الزامات نهادهایی چون FATF غیر قابل قبول است.
۲. ادعای طراحی امنیتی در اروپا:
طرح اتهامات بی پایه ای همچون طراحی و یا اقدام تروریستی در اروپا از ابتدا بی اساس و تعجب برانگیز بود. ایراد چنین اتهامات واهی و بی اساس و ابراز نگرانی اروپایی ها در شرایطی که گروههای تروریستی و جنایتکار شناخته شده و دارای شناسنامه برای جهانیان در اروپا آزادانه فعالیت می کنند، نه تنها در شرایط کنونی سازنده نیست بلکه در راستای اهداف معاندینی است که خواهان تیرگی روابط ایران با اروپا هستند. جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از بزرگترین قربانیان حملات تروریستی و به عنوان کشوری که در مبارزه با گروههایی همچون داعش که حتی امنیت اروپا را تهدید کرده و می کنند، پیشرو و همواره پشتاز بوده است از اتحادیه اروپایی انتظار دارد تا با نگاهی واقع بینانه و به دور از استانداردهای مرسوم دوگانه به این موضوع پرداخته و با آن برخورد جدی و اقدام نماید.
۳. فعالیت‌های دفاعی ایران:
همچنان که قبلا نیز اعلام شده است موضوع فعالیت های دفاعی ایران صرفا دفاعی، بازدارنده و بومی است و این موضوع هرگز در دستور کار مذاکره ما با دیگر کشورها نبوده و نخواهد بود. اعتقاد راسخ داریم طرح این گونه موضوعات در شرایط فعلی منطقه ای و تهدیدات آشکار علیه امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران سازنده، کارساز و مفید نبوده و همسو با امنیت منطقه و منافع واقعی اروپا نیست.
۴. مسائل منطقه‌ای:
جمهوری اسلامی ایران اکیدا به کشورهای اروپایی توصیه می کند که نگاه واقع بینانه ای به حوادث و مسائل منطقه ای داشته باشند و تحت تاثیر جریانات و القائات عناصر مخالف صلح، ثبات و امنیت پایدار منطقه و توسعه روابط میان دولت ها وملت ها قرار نگیرند. جمهوری اسلامی ایران همواره از گفتگو ، تعامل و راهکارهای سیاسی برای حل و فصل تمامی بحران های منطقه ای حمایت می کند.
۵. حقوق بشر:
جمهوری اسلامی ایران هرگونه استفاده ابزاری و سیاسی از حقوق بشر علیه کشورهای مستقل را محکوم می کند. عملکرد چهار دهه گذشته جمهوری اسلامی ایران، به خوبی نشانگر جدیت کشورمان در جهت ارتقای حقوق بشر و عمل به تعهدات بین المللی از طریق همکاری های سازنده و سازوکارهای مبتنی بر گفتگو است. اقدامات و تعاملات مثبت جمهوری اسلامی ایران با نظام حقوق بشر ملل متحد و مراجع بین المللی ذیربط، مبین التزام کشورمان به تداوم همکاری های سازنده است. اظهار نگرانی در خصوص وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران در شرایطی که جایگاه برتر ایران در منطقه به لحاظ رعایت موازین حقوق بشر بر همگان آشکار است، منحرف ساختن افکار عمومی و اصرار بر یک روند نادرست است که می تواند به افزایش بی اعتمادی در روابط فی مابین بیانجامد. در منطقه ای که بحران اصلی آن کودک کشی رژیم صهیونیستی و جنایات ائتلاف سعودی در یمن ( به دلیل تسلیحات متعارف و غیر متعارف ارائه شده توسط کشورهای غربی از جمله برخی اعضای اتحادیه اروپا ) است، موضع گیری هایی از این قبیل توسط اتحادیه، بدون شک غیر سازنده بوده و از دید افکار عمومی جهانیان مردود است. سکوت اتحادیه اروپا در قبال نقض گسترده حقوق بشر در کشورهای عضو از جمله عدم استیفای حقوق اولیه و اساسی پناهندگان و مهاجرین، افزایش گرایشات راست افراطی و برخوردهای نژادپرستانه با اقلیت های قومی و مذهبی به ویژه مسلمانان ( به دلیل سخنان مبتنی بر نفرت پراکنی برخی اروپایی و نیز اقدامات خشن افراط گرایان) خود نافی ادعاهای اتحادیه مبنی بر پیگیری حقوق بشر می باشد.
جمع بندی
جمهوری اسلامی ایران خواستار تعامل سازنده و مبتنی بر منافع و احترام متقابل با اتحادیه اروپایی است. تجربه گفتگوها و همکاری های ایران و اتحادیه اروپا بخصوص تجربه بدست آمده طی سالیان گذشته، بویژه در سه سال اخیر نشان می دهد ظرفیت ها و فرصت های زیادی برای همکاری و توسعه روابط میان دو طرف وجود دارد. امیدواریم با عملی شدن تمامی تعهدات اروپا شاهد تعمیق روابط دو طرف در کوتاه ترین زمان باشیم.»
iran-emrooz