گزارش ماهانه؛ نگاهی اجمالی به وضعیت حقوق بشر در دی ماه ۹۷

خلاصه آنچه گذشت:
اخبار نقض حقوق بشر در دی ماه ۹۷ با بیش از ۱۵ مورد اعدام، بخصوص اعدام‌ یک متهم اقتصادی، پخش اعترافات و بازداشت فعالان صنفی و کارگری، بازداشت اتنیک‌ها و و محکومیت‌ های گسترده فعالان مدنی، نقض گسترده حقوق زندانیان، نقض پایدار آزادی بیان، تجمعات کارگری و اصناف بخصوص در زمینه معوقات مزدی و موارد دیگری که در استان‌های مختلف رخ داد، همراه بود. این گزارش بر مبنای اطلاعاتی گردآوری شده که صحت آنها به احراز رسیده است.

اعدام
دی ماه با بیش از ۱۵ مورد اعدام همچنان نشان از تداوم نقض حقوق بشر در ایران دارد؛ اما آنچه در این ماه حائز اهمیت بود اجرای حکم اعدام یک متهم اقتصادی و تایید حکم اعدام چهار متهمان اقتصادی دیگر است.
۱ دی‌ماه ۱۳۹۷، حکم حمیدرضا باقری درمنی که به اتهام “افساد فی‌الارض از طریق ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری” به اعدام محکوم شده بودند، به اجرا گذاشته شد. همچنین یکی از نمایندگان مجلس در خطبه‌های پیش از نمازجمعه شهر همدان از قطعی شدن حکم اعدام چهار متهم اقتصادی خبر داد و گفت که “۳۱ نفر از سران مفاسد اقتصادی شناسایی شده‌اند و درخواست داریم در میدان آزادی و در ملاء عام اعدام شوند”.
اعدام در ملاءعام از موارد فاحش ترویج خشونت در جامعه است. در این ماه یک زندانی در کازرون، سه زندانی در یاسوج و یک زندانی در فلاورجان در ملاءعام اعدام شدند.
نقض مجدد حکم اعدام مرجان داوری، نویسنده محبوس در زندان قرچک ورامین و اعدام زنی ۲۵ ساله به نام نوشین که مدعی بود مقتول وی را تهدید و وادار به رابطه جنسی می‌کرده، از دیگر مهمترین اخبار در این زمینه بودند.

آزادی اندیشه و بیان
نقض آزادی اندیشه و بیان در ایران در دی ماه امسال نیز به‌صورت گسترده در نقاط مختلف کشور ادامه داشت.
بازداشت امیر امیرقلی، مسعود شمس نژاد، فرهاد محمدی، نرگس شهسواری‌ و علی لرستانی، یک شهروند آمریکایی، آرشام رضایی و محمد حسین‌ زاده، مدیران یک گروه تلگرامی در امیدیه، ایرج محمدی، یک زوج دو تابعیتی ایرانی-آمریکایی، دو شهروند در تهران و امیرحسین محمدی فر و ساناز اله یاری از مهم‌ترین اخبار بازداشت‌ها در دی ماه بودند.
همچنین در این ماه مصطفی برومند به ۶ سال و نیم حبس تعزیری و ۷۴ ضربه شلاق، وکیل کارگران تامین اجتماعی  به ۶ ماه حبس تعزیری و ۴۰ ضربه شلاق تعلیقی، امیرعلی مرادی به ۳ سال حبس تعزیری، یک شهروند سنندجی به یک سال حبس تعزیری، مرتضی پرهیزگار به ۹ سال حبس تعزیری و ۷۴ ضربه شلاق، آریاسب باوند و مهی زاده پشت پناه به ترتیب به ۲۲ سال و ۶ ماه و ۷ سال حبس تعزیری، حامد آیینه‌وند به ۶ سال حبس تعزیری، افسانه رضایی به ۶ ماه حبس، یک شهروند اهل سقز به دو سال حبس تعزیری، شاپور رشنو   به ۱۰ سال حبس، ۲ سال تبعید به شهرستان سرخس و ۲ سال محرومیت از عضویت در احزاب و گروه‌های سیاسی و اجتماعی و احسان میرزاوند به ۳ سال حبس، ۲ سال تبعید به شهرستان بم و ۲ سال محرومیت از عضویت در احزاب و گروه‌های سیاسی و اجتماعی، حسن تافی، داریوش جافرپور و ایمان میرزاوند هر کدام به  ۶ ماه حبس و بهزاد قلاوند و سیاوش قلاوند هر کدام به ۴ ماه حبس، سید حسن آقامیری به دو سال حبس تعلیقی و خلع لباس دائم، حسین دهباشی به ۴ ماه حبس تعزیری، کیانوش سلاطینی به ۱۹ سال و نیم حبس تعزیری بعلاوه ۸۰ ضربه شلاق و دو سال ممنوع الخروجی و محرومیت از حضور در فضای مجازی و رئیس شورای شهر یزد به  ۳۷ ضربه شلاق و ۱ میلیون ریال جریمه محکوم شدند.
از دیگر مهمترین اخبار در این حوزه میتوان به صدور حکم فیلترینگ اینستاگرام، بازداشت و اجرای حکم حبس صابر نادری، لغو مراسم سالگرد جان باختن شهرام فرج زاده با تهدید نیروهای امنیتی، به خشونت کشیده شدن تجمع اعتراضی مردم ایرافشان شهرستان سرباز ، شکایت از عضو شورای شهر تهران به اتهام“تشویق مردم به بی حجابی”، احضار حسین احمدی نیاز، بازجویی و اخذ تعهد از عباس میرباقری و ممنوع‌التصویری شدن محمدرضا زائری اشاره کرد.
لازم به ذکر نشریه ورزشی شوت، روزنامه شهروند و پایگاه خبری بانک ورزش در دادگاه مطبوعات مجرم شناخته شدند.

زندان
حق حیات، درمان و رسیدگی پزشکی و امنیت روانی همواره از مهم‌ترین موارد نقض حقوق زندانیان در ایران به شمار می‌رود.
در این ماه یک زندانی محبوس در زندان ارومیه به دلیل تعلل در اعزام به بیمارستان فوت کرد. لغو اعزام تمام زندانیان بیمار به مراکز درمانی در پی فرار یک زندانی، ممانعت دادستانی از اعزام مصطفی دانشجو به بیمارستان خارج از زندان و ممانعت از بستری شدن وی پس از اعزام، محرومیت از دریافت خدمات درمانی رضا ملک، علیرضا گلی پور، سعید شیرزاد، مطلب احمدیان، علیرضا توکلی، یک شهروند بهایی زندانی، علی نجاتی، حسن شاهرضا و یک زندانی در زندان زاهدان از مهمترین موارد عدم رسیدگی پزشکی زندانیان در این ماه بودند.
ضرب و شتم زندانی مصداق شکنجه و از موارد فاحش نقض حقوق زندانیان است. ضرب و شتم و بستن چند روزه یک زندانی به میله های هواخوری زندان مسجد سلیمان، ضرب و شتم یک زندانی در زندان زاهدان یک زندانی در زندان سراوان یک زندانی دیگر در زندان زاهدان دو زندانی محبوس در زندان ارومیه دو زندانی دیگر در زندان زاهدان، توهین و ضرب و شتم یک زندانی سیاسی در هنگام ملاقات با خانواده در زندان اوین و چهل ضربه شلاق برای یک زندانی بدون محاکمه در هواخوری زندان زاهدان از مهمترین موارد در این زمینه بودند.
اعتصاب غذا از مواردی است که زندانی به ناچار برای شنیده شدن دادخواهی‌اش به آن چنگ می‌زند. در این ماه نرگس محمدی و نازنین زاغری، نصرالله لشنی و علیرضا توکلی در زندان اوین و یک زندانی محبوس در زندان تبریز دست به اعتصاب غذا زدند.
از دیگر مهمترین اخبار نقض حقوق زندانیان می‌‌توان به ممنوع‌الملاقات شدن نسرین ستوده، اعمال فشارهای روانی و حمله عصبی حمزه درویش، بلاتکلیفی حسن نظری و چهار زندانی سیاسی محبوس در  زندان اوین، بی خبری از وضعیت امیرسالار داودی و نامق دلدل، افزایش فشار بر زندانیان سنی مذهب و یک فعال تلگرامی در زندان ارومیه با نقض اصل تفکیک جرائم و تنش و درگیری در پی تلاش مسئولین زندان ارومیه برای انتقال زندانیان سیاسی به بندی امنیتی در این زندان و نهایتا انتقال زندانیان سیاسی به بند امنیتی ذکر شده با اعمال زور و تهدید در زندان ارومیه، تبعید محمدصابر ملک رئیسی و شیراحمد شیرانی به قرنطینه زندان اردبیل و مشکلات بی پایان زندانیان محبوس در زندان زاهدان اشاره کرد.

اقلیت های مذهبی و ملی
اقلیت های مذهبی در ایران همواره تحت فشار و مورد تبعیض قرار گرفته‌اند.
در این ماه دو شهروند بهایی در کرمان، دو شهروند بهایی در کرج، یک شهروند بهایی در یزد، ۹ شهروند مسیحی در کرج و چهار شهروند بهایی در اصفهان بازداشت شدند.
همچنین دو شهروند بهایی در یزد جمعا به دو سال حبس تعزیری، ۴ شهروند بهایی در اصفهان مجموعا به ۱۰ سال حبس تعزیری، ۹ شهروند بهایی در اصفهان به ۴۸ سال حبس، الهام احمدی درویش گنابادی به ۱۴۸ ضربه شلاق و شش شهروند بهایی در سیستان و بلوچستان مجموعا به ۳ سال حبس تعزیری محکوم شدند.
۳۲ شهروند بهایی در کرج، یک روحانی و یک طلبه اهل سنت در راسک و چهار پرسنل یک پایگاه خبری اهل سنت به دادگاه و مراجع قضایی احضار شدند.
شهروندان بهایی امکان برخورداری از تحصیلات عالی را ندارند. در این ماه بدیع صفاجو، شایان معنوی، سما نظیفی، شیرین بنی نژاد و دانشجوی بهایی با سابقه اسارت و جانبازی در جنگ از دانشگاه اخراج شدند.
از دیگر مهمترین اخبار در این زمینه می‎توان به تفتیش منزل سه شهروند بهایی ساکن بهارستان اصفهان و پلمب محل کسب یک شهروند بهایی در بیرجند اشاره کرد.
اتنیک‌ها از چند ماه پیش با فشارهای مختلف و نقض حقوق خود مواجه بودند. بازداشت عباس لسانی، سهند معالی، مادح فتحی، سه شهروند در شهرهای ایلام، سرپل‌ذهاب و بانه، یک شهروند در خوزستان، دو شهروند در کرمانشاه و ارومیه، دو شهروند در خوزستان، سه شهروند در سروآباد و سنندج، دو شهروند در کامیاران، دو شهروند در اهواز، سه شهروند دیگر در کامیاران، بازداشت سه نوجوان در بانه، دو شهروند در کامیاران، یک شهروند در خوزستان و شش شهروند سنندج، کامیاران، پاوه و ارومیه از مهمترین بازداشت ها در این حیطه بودند.
همچنین محمد درستی، ابراهیم نوری و جعفر رستمی‌راد، دو شهروند کرد اهل پیرانشهر و اشنویه، یک شهروند اهل ارومیه، عباس لسانی، هفت شهروند اهل سردشت و سجاد منادی به حبس محکوم و محمد خاکپور، سعید صادقی فر، احضار علی واثقی، سه فعال ترک، رحیم غلامی، دو فعال ترک، عسگر اکبرزاده و۴ تن در کرمانشاه به مراجع قضایی و امنیتی احضار شدند.

حقوق کودک
بازداشت لیلی خاتمی، فعال حقوق کودکان پس از گذشت یک ماه و نیم با وجود اینکه خانواده‌ی این فعال حقوق کودکان از محل نگهداری و دلیل بازداشت او اطلاعی ندارند همچنان ادامه دارد. وی در تاریخ ۱۹ آبان‌ماه در زاهدان از سوی ماموران اداره اطلاعات بازداشت شده بود.
در این ماه متاسفانه قتل یک کودک ۵ ساله توسط یک پسر ۱۳ ساله در مشهد، مرگ مغزی یک کودک در مشهد در پی کودک آزاری، قتل یک کودک در قم و یک مورد کودک آزاری دیگر در مشهد را شاهد بودیم.
دانش آموزان همواره در مکان های آموزشی ناامن و مسیر رفت و آمد به مدارس تحت خطرات مختلفی قرار دارند. مسمومیت ۴۰ دانش آموز دبستانی در یکی از روستاهای بابل، مسمومیت ۱۲ دانش آموز در تبریز به دلیل استاندارد نبودن بخاری مدرسه و مسمومیت یازده دانش آموز در میاندوآب؛ همچنین سقوط سرویس دانش آموزان در روستایی در ارومیه، مجروح شدن ۴ دانش آموز در حادثه واژگونی سرویس مدرسه در شهرستان قلعه گنج، مرگ یک دانش آموز و مجروح شدن ۶ تن دیگر در حادثه واژگونی سرویس مدرسه در استان کرمان، تصادف سرویس مدرسه با نیسان و مصدومیت ۴ دانش آموز در تهران از مواردی بودند که دانش آموزان را دچار آسیب های جدی کرد.
لازم به ذکر است یک دانش آموز در پی آتش گرفتن چراغ نفتی در سیستان و بلوچستان مجروح شد و یک دانش آموز دیگر در ارومیه خودکشی کرد.

زنان
پیکر زهرا نویدپور، دختری که نماینده مجلس ملکان را به تجاوز جنسی متهم کرده بود و در میانه یک روند حقوقی قرار داشت در منزل مادری خود در شهر ملکان پیدا شد. گمانه‌ها در مورد نحوه جان باختن او متعدد است بنابراین تا زمان اعلام نظر پزشکی قانونی نمی‌توان علت فوت او را مشخص شده دانست. وی از قصد خود برای پیگیری حقوقی و احقاق حقوق خود سخن گفته بود. از سوی دیگر وی به تهدید مکرر خود توسط متهم (نماینده مجلس) و عوامل او اشاره کرده بود و اساسا به همین دلیل نامه ای به قاضی پرونده نوشته بود و مدعی شده بود که “امنیت جانی ندارد” او از قاضی بابایی بر اساس دست‌نوشته‌ای که در ادامه می‌آید تقاضای تامین امنیت خود را کرده بود.
واکنش‌هایی که انتظار می‌رفت حداقل در زمان پیگیری‌های مکرر زهرا نویدپور مشاهده شود، پس از مرگ او اتفاق افتاد و پس از بازتاب گسترده این اتفاق، در نهایت برخی نمایندگان و بعضا مسئولین میان رده را وادار به اظهار نظر کرد.
از دیگر مهمترین اخبار در ارتباط با زنان مرگ کودک ۱۶ ساله باردار پس از اقدام به خودسوزی در بخش دیشموک، خودسوزی یک زن ۳۶ ساله در اهواز و اسید پاشی به یک زن در تهران هستند.
رئیس مرکز تحقیقات پیشگیری از سوختگی اعلام کرد که ۱۰ الی ۱۵ درصد بیماران سوخته کشور را زنانی تشکیل می‌دهند که اقدام به خودسوزی کرده‌اند.
لازم به ذکر است طیبه سیاوشی عضو فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه کمیسیون حقوقی قضایی مجلس به طرح ممنوعیت کودک-همسری رای نداد، خبر از رد این طرح داد.

کارگران و اصناف
بازداشت مجدد اسماعیل بخشی و سپیده قلیان در حالی صورت گرفته است که تلویزیون ایران ۲۹ دی ماه در فیلمی با عنوان “طراحی سوخته” اعترافاتی از اسماعیل بخشی، سپیده قلیان و علی نجاتی، عضو هیئت مدیره سندیکای کارگران نیشکر هفت‌تپه را نمایش داد که در آن گفته بودند با گروه‌های مارکسیستی و برانداز در خارج از ایران ارتباط دارند.
پیشتر وکیل مدافع اسماعیل بخشی اعلام کرده بود موکلم برای تکذیب شکنجه خود تحت فشار قرار گرفته است.
در این ماه فعالان صنفی و کارگری همچون هادی خیاط مشهدی، احمد تقوی، حمیدرضا رحمتی، کوروش کرم پور و
محمدرضا نعمت پور نیز بازداشت شدند و یک فعال کارگری اهل سنندج به دادگاه احضار شد.
همچنین حکم ۷ سال و نیم حبس برای محمد حبیبی در دادگاه تجدیدنظر قطعی شد.
از دیگر مهمترین اخبار در این حیطه میتوان به اعتصاب کامیون داران، تجمع فرهنگیان در اصفهان و شلیک گاز اشک‌‌آور و بازداشت معترضان، تجمعات اعتراضی کشاورزان در اصفهان و مرگ پرستار جوان بر اثر خستگی ناشی از شیفت های متعدد اجباری اشاره کرد.

بهداشت و محیط زیست
محمد حسین آقاسی وکیل مدافع دو تن از متهمان پرونده موسوم به فعالان محیط زیست بازداشتی از احضار سه تن از متهمان پرونده به شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب و ابلاغ کیفرخواست به آنها خبر داد. این وکیل دادگستری همچنین از مانع تراشی قاضی پرونده بر سر حضور او بعنوان وکیل مدافع منتخب متهمان در جلسه دادرسی خبر داد.
در این ماه دو فعال محیط زیستی دیگر نیز در کردستان بازداشت شدند.
مدیر شبکه بهداشت و درمان شهرستان هندیجان از افزایش مبتلایان به اسهال خونی بر اثر مصرف آب آلوده در این شهر به ۳۳ تن خبر داد.
همچنین پلمپ ۹ واحد آلاینده محیط زیست در تبریز و بهار و دو معدن آلاینده محیط زیست در آمل را در اخبار این ماه شاهد بودیم.

حقوق فرهنگی
حقوق هنرمندان در ایران همیشه تحت شدیدترین فشارها و تهدیدها قرار داشته است. از مهم‌ترین موارد نقض حقوق فرهنگی در این ماه می‌توان به ممنوع الکار شدن مهدی یراحی و علی قمصری، بازداشت کوتاه مدت محمد رحمانیان و احضار علی کارونی و ژاکان باران به مراجع قضایی و امنیتی اشاره کرد.
جلوگیری از ادامه فعالیت انجمن شاهنامه‌خوانی باشت به دلیل استفاده از موسیقی و رقص محلی در شب یلدا، توقیف مستند زندگی فائزه هاشمی، توقیف ۳۸ هزار جلد کتاب«بدون مجوز»، لغو کنسرت‌های موسیقی در سراسر کشور به دلیل درگذشت هاشمی‌شاهرودی و بازداشت مدیر فروشگاه لباس زنانه به دلیل انتشار تصاویر تبلیغاتی در فضای مجازی از دیگر مهمترین موارد نقض حقوق فرهنگی بودند.
گزارشاتی از تخریب بناهای تاریخی در پایتخت، بخصوص خانه نیما یوشیج را نیز در اخبار این ماه شاهد بودیم
لازم به ذکر است در پی “اهمال در سانسور” یک فیلم سینمایی  مدیرکل و چند کارمند صداوسیمای کیش برکنار شدند.
خشونت نظامی و قضایی و امنیت شهروندان
حکم شلاق یک نفر به اتهام “سرقت” در شهر ایرانشهر در ملاء عام اجرا شد. طی یک ماه اخیر دستکم چهار مورد حکم شلاق در ملا عام در شهرستان ایرانشهر اجرا شده است.
همچنین حکم شلاق محمدحسین سوداگر، خبرنگار اهل خوی به اتهام «نشر اکاذیب» در دادسرای این شهر اجرا شد.
کولبران همواره تحت خطر مرگ به واسطه شلیک نظامی و سختی مسیر راه قرار دارند. در این ماه یک کولبر در مناطق مرزی سردشت، دو کولبر در مناطق مرزی سردشت و ارومیه، سه کولبر دیگر در مناطق مرزی سردشت، سه کولبر در مناطق مرزی، یک کولبر در مناطق مرزی پیرانشهر، دو کولبر در مناطق مرزی، یک کولبر در مناطق مرزی ارومیه، یک کولبر نواحی مرزی سردشت، سه کولبر در مناطق مرزی بانه و ارومیه، پنج کولبر در مناطق مرزی استان آذربایجان غربی، پنج کولبر در مناطق مرزی سردشت و بانە و دو کولبر در مناطق مرزی بانه و سردشت کشته و زخمی شدند.
انفجار مین یک مصدوم در دهلران، یک مصدوم در مهران، یک مصدوم دیگر در دهلران، یک مصدوم دیگر در مهران، یک مصدوم دیگر در دهلران، دو کشته در قصرشیرین و یک مصدوم دیگر در دهلران بر جای گذاشت.
لازم به ذکر است انفجار مین در روانسر یک کولبر را مجروح کرد.
۱– گزارشاتی که توجهات زیادی به خود جلب کرد
در این بخش سعی شده به گزارش‌هایی از نقض حقوق بشر در دی ماه که با حساسیت و توجه بیشتری از سوی افکار عمومی مواجه شدند، اشاره شود. بدیهی است که این توجه بیشتر، الزاماً به معنی شاخص بودن این دسته از گزارش‌های به لحاظ حجم نقض حقوق بشر نیست.
از مهم‌ترین خبرها که در این ماه بازتاب بسیار گسترده‌ای در کشور داشت می‌توان به پخش اعترافات فعالان کارگری و بازداشت مجدد آنها، اعدام یک متهم اقتصادی و مرگ مشکوک زهرا نویدپور اشاره کرد.
۲– گزارشاتی که علی‌رغم اهمیت با بی‌توجهی روبرو شدند
در مقابل بخش قبل، بسیاری از گزارش‌های حقوق بشری اساساً با کم‌توجهی و بعضاً بی‌توجهی رسانه‌ها و افراد فعال در شبکه‌های اجتماعی که به هر ترتیب تشکیل‌دهنده‌ی قسمتی از افکار عمومی هستند، روبه‌رو شدند. گفتنی است این نوع کم‌توجهی‌های بعضاً غیرتعمدی یا بعضاً تبعیضات هدفمند، زمینه بیشتری از تداوم و گسترش نقض حقوق بشر را فراهم می‌آورد.
از مهم‌ترین خبرها که در این ماه شایسته توجه بیشتر در رسانه و در بین مردم بودند می‌توان از احکام سنگین اقلیت های مذهبی بخصوص بهاییان، بازداشت لیلی خاتمی، فعال حقوق کودکان و محکومیت های گسترده فعالان مدنی یاد کرد.