برزخ واكسن كرونا؛ خالكوبی‌ها نمایان می‌شوند

نویسنده: فواد عبداللهی

اكنون چندین هفته است که جامعه آمریکا با معضل تامین و توزیع واکسن کرونا دست و پنجه نرم می‌کند. بسیاری از ایالت‌ها به اندازه کافی واکسن کرونا ندارند و مجبور شده‌اند برنامه واکسیناسیون ده‌ها هزار نفر از مردم این ایالت‌ها را لغو کنند. با وصف اینكه دولت آمریكا برای تهیه صد میلیون دوز دیگر از هریک از واکسن‌های تولیدی شرکت‌های فایزر و مدرنا، برنامه خود را اعلام کرده است، با این حال ارزیابی‌های دولت آمریکا حکایت از آن دارد که این کشور تا رسیدن به ایمنی کامل و بازگشت احتمالی اوضاع به شرایط عادی، ماه‌ها فاصله دارد.

در قاره اروپا جایی که میزان واکسیناسیون کرونا حتی پایین‌تر از آمریکاست، بعد از آنکه شرکت انگلیسی – سوٸدی آسترازنکا اعلام کرد برخلاف وعده‌ای که داده بود، فقط می‌تواند ۴۰ درصد واکسن‌های مورد نیاز کشور‌های اتحادیه اروپا را تحویل بدهد، اوضاع به حدی بد شد که مقامات این اتحادیه تهدید کردند تدابیر کنترلی سختی را در کوریدور‌های صادراتی - به منظور نظارت بر صادرات واکسن‌های تولیدی این شرکت - به اجرا می‌گذارند. همین مسئله کافی بود تا دعوا و كشمكش بر سر فروش واكسن و كسب سود بالاتر میان دولت انگلستان با اتحادیه اروپا تشدید شود؛ همه می‌دانستند که در پس معادلات پشت برگزیت، دولت انگلستان و شرکت آسترازنکا عمداً می‌خواهند واکسن کمتری به اتحادیه اروپا بدهند تا واکسن‌های خود را با قیمت بالاتر در جا‌های دیگر بفروشند. كار به جایی كشید كه اتحادیه اروپا تهدید به بستن مرزهای ایرلند جنوبی با ایرلند شمالی كرد و برای چند ساعت متمادی در هفته گذشته مرزها را به كنترل خود درآورد.

از طرف دیگر، «نشریه اكونومیست» در تحقیقات اخیر خود اعلام كرده است كه مردم و طبقه كاركن در ۸۴ كشور از مجموع فقیرترین كشورهای جهان تا سال ۲۰۲۴ موفق به دریافت واكسن‌های كافی جهت واكسیناسیون سراسری نخواهند شد. مدتی پیش، رٸیس سازمان جهانی بهداشت از این نابرابری در عرصه توزیع واكسن تحت عنوان «شكست اخلاقی فاجعه‌بار» نام برده بود. رقابت سیاسی – اقتصادی دولت‌ها و بورژوازی جهانی بر سر سودآوری بیشتر از این مسٸله، عملا به احتكار واكسن و عدم توزیع برابر و رایگان آن میان شهروندان جوامع ختم شده است. بررسی‌های اخیر نشریه «نیویورک تایمز» نشان می‌دهند كه اتحادیه اروپا به تازگی به اندازه دو بار واکسیناسیون کامل تمام جمعیت خود، قرارداد‌های پیش خرید واکسن کرونا امضا کرده است. آمریکا چهار برابر نیاز خود قرار داد منعقد کرده است و کانادا شش برابر جمعیت خود.

این رقابت در اوج پاندمی كرونا، برای طبقه كارگر و محرومان در سایر کشور‌ها خردکننده‌تر خواهد بود. بانک جهانی پیش‌بینی می‌کند که در رکود ناشی از پاندمی کووید-۱۹ طی سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱، حدود ۱۵۰ میلیون نفر از مردم جهان دچار فقر شدید خواهند شد. در سال ۲۰۱۹، کارگران مهاجر شاغل در کشور‌های غربی، مجموعاً ۵۵۴ میلیارد دلار از درآمد خود را برای کمک به خانواده‌های خود ارسال کردند که حدود ۸۰۰ میلیون نفر هستند. برآورد‌ها حکایت از آن دارد که در سال ۲۰۲۰، این رقم به دلیل شیوع كرونا و نرخ بیكاری به یک پنجم تنزل یافت که در تاریخ بی‌سابقه بود. در این حال، با ادامه پاندمی کرونا، منابع درآمدی مهمی که خانواده‌های كارگری زیادی بویژه در خاورمیانه و آسیای جنوب شرقی به كار و كمك مالی بستگان مهاجر خود وابسته بودند، دچار فروپاشی و انقباض شده‌اند.

واقعیت اینست كه بحث حول واكسن كرونا گوشه دیگری از دنیای وارونه و ریاكارانه سرمایه‌داری را به نمایش گذاشته است. دولت‌ها و شركت‌های دارویی طبق قوانین رقابتی سازمان تجارت جهانی حق دارند دست کم تا ۲۰ سال فرمول محصولات خود را مخفی نگاه دارند. در حالیكه دو میلیون و پانصدهزار نفر در جهان جانشان را از دست داده‌اند، طبقه حاكم و كارتل‌های آن در هر كشور تنها به كشمكش سیاسی و رقابت بر سر سودآوری سرمایه فكر می‌كنند. برخلاف ادعاهای پوچ رسانه‌های دهن‌پركن، جهان ما به هیچ وجه با كمبود تولید و ثروت مواجه نیست؛ بحث بر سر این است كه این ثروت و سرمایه عظیم كه محصول كار و استثمار طبقه كارگر جهانی است در دست كیست و صرف چه عرصه‌هایی می‌شود. امروز بیش از همیشه معیشت و بهداشت و رفاه شهروندان جهان به شوریدن علیه قانون «اجتماعی‌كردن زیان و خصوصی‌كردن سود» گره خورده است. باید دست دولت‌ها و سرمایه به سودبری مستقیم از بحران كرونا را كوتاه كرد. سودبری از بحران و جنگ و فاجعه باید قدغن اعلام شود. فرمول ساخت واكسن كرونا، تولید و توزیع آن باید از حیطه رقابت در بازار و از دست شركت‌های عظیم دارویی خارج شود و در اختیار تمام مراجع معتبر و عمومی درمانی و پزشكی در همه جای دنیا قرار گیرد. باید به سه دهه ریاضت اقتصادی خاتمه داد و دولت‌ها را وادار به پرداخت رایگان خدمات اجتماعی كرد. این عقبنشینی به بورژوازی و دولت‌های آن امكان‌پذیر است. دنیای پسا-كرونا تنها صحنه گرزچرخانی حاكمان و خاموشی محكومان نیست. گذشت آن برزخی كه رقابت سرمایه‌ها و قدرت‌های جهانی بر سر تقسیم مجدد جهان، برای نجات از بحران، به جان خدمات رفاهی و درمانی افتادند و همه را خرج تقویت بنیه میلیتاریستی خود و دستگاه‌های سركوب‌گرشان كردند؛ امروز مردم از ایران تا تونس و لبنان و تا شیلی و فرانسه و آمریكا بر سر پلاتفرم و رقابت دولت‌ها و طبقات حاكم علیه هم به حركت در نیامده‌اند؛ برعكس، هرچه دامنه فشار از پایین به سمت بالا، حول رفاه و معیشت و روی پاهای خود فشرده‌تر می‌شود، هرچه دامنه اعتراضات و مطالبات طبقه كارگر و محرومان جوامع بشری با پرچم مستقل خود وارد صحنه می‌شوند، به همان درجه هم اردوی سرمایه و دولت‌های آن وادار به عقبنشینی می‌شوند. كرونا، نه فقط پاسخ مومیایی‌های از گور برخاسته بورژوازی‌ملی در شمایل «ترامپ» و «برگزیت» و جمهوری اسلامی به معضلات قرن بیست‌ویكم را بار دیگر باطل كرد، بلكه حتی فراتر از آن، میخی بر تابوت نظام «آزاد» بازار و دمكراسی پارلمانی آن كوبید؛ كسی بیش از این برای «انتخابات»، پارلمان، تاچریسم و ریگانیسم با شعار «هرچه ثروتمندان ثروتمندتر شوند، شغل ایجاد می‌شود و چیزی هم به پایینی‌ها می‌رسد»، تره خورد نمی‌كند؛ اكنون و در جهان پسا-كرونا، افسار تعرض بورژوازی و دولت‌های رنگارنگ آن به سطح رفاه، معیشت و آزادی شهروندان، تنها با كوبیدن میخ دخالتگری ساختارشكنانه طبقه كارگر و كمونیست‌ها در عرصه سیاست مهار می‌شود.