انتشار تصاویر تکان دهنده از وسعت آتش‌سوزی در کردستان و ثبت لحظه‌های دردناک از سوختن و از بین رفتن گونه‌های نادر جانوری سبب شد که کاربران در فضای مجازی کارزاری جهت آگاهی‌رسانی بیشتر در این خصوص را آغاز کنند. هشتگ «#کردستان_در_آتش» در کمتر از دو روز بیش از ۱۲۵هزار بار استفاده شد. پدیده آتش‌سوزی در جنگل‌های چند هزار ساله بلوط زاگرس واقع در مریوان اتفاق تازه‌ای نیست. این رویداد چه برای شهروندان کردستان و چه انجمن‌های غیردولتی حداقل در دو دهه اخیر رویدادی مسبوق به سابقه بوده و به دلیل تکرر در رخداد، سال به سال از غیر عادی بودن آن کاسته شده است.
نویسنده:ژیلوان کمانگر
علی‌رغم ابراز نظرهای غیرکارشناسی نهادهای مسئول جمهوری اسلامی ایران در این خصوص، شاید بخش کمی از علل این آتش‌سوزی‌ها مربوط به جریان همه‌گیر گرمایش زمین در تمام کشورها باشد، چرا که برای بخش عظیمی از جامعه کردستان و فعالان محیط زیستی این واقعیت مسجل شده است که نقش نیروهای امنیتی، هنگ مرزی و سپاه پاسداران در آتش زدن عمدی این جنگل‌های با ارزش، بارز و غیر قابل انکار است.
پیمان یاریان، داستان نویس معاصر سنندجی در بخشی از رمان «ژان» تصویری از جنگ جهانی اول و حضور روس‌ها در منطقه کردستان به دست می‌دهد که برای انتقام از مقاومت قهرمانانه کُردها در مقابل حمله آنها، جنگل‌های بلوط را به آتش می‌کشند و سربازان روس در حین طعمه حریق شدن این درختان ارزشمند، در گوشه‌ای لم داده و مستانه آواز سر دادند. این تصویر چندان تفاوتی با حقیقت حال حاضر ندارد، سپاه پاسداران نیز به تلافی نقش گسترده جامعه کردستان در شعله‌ور ساختن جنبش زن، زندگی، آزادی در سراسر ایران، اکنون شعله خشم خود را بر سر جنگل‌های هفت هزار ساله بلوط زاگرس خالی می‌کند، شعله انتقامی که زندگی را به صورت مستقیم هدف قرار داده است.
این واقعیت تلخ اما هر سال به گونه‌ای متفاوت و بعضا با عمد جدی‌تر از جانب حکومت کلید می‌خورد، نیروسپاری به لباس شخصی‌ها برای ایجاد آتش عمدی، مانع‌تراشی بر راه فعالان زیست محیطی برای اطفای حریق و... برای همگان و خاصه جامعه کردستان امری واضح است، اما واکنش و پاسخ عملی شهروندان کردستان و به‌صورت خاص فعالان و نهادهای زیست محیطی مردمی همیشه متفاوت بوده است.
دوازدهم مرداد ماه سال جاری، روزی متفاوت و طبعا زیان‌بار برای جنگل‌های زاگرس و دوست‌دارانش بود. انجمن سبز چیا از اصلی‌ترین انجمن های غیردولتی حامی محیط زیست که به صورت فعالانه در جهت آموزش مردم بومی، فرهنگ‌سازی و اطفای حریق در جغرافیای جنگل‌های بلوط مریوان کار می‌کند، در صفحه عمومی خود در اینستاگرام اعلام کرد که در روستاهای «گوماره لنگ» و «ده‌ره وران» آتش‌سوزی‌ها به ترتیب در ساعت هفت صبح و یازده صبح آغاز شده و از اعزام پنج تیم از اعضای انجمن برای اطفای حریق این روستاها خبر داد که در ادامه و به‌دلیل قدرت گرفتن دوباره آتش در نتیجه وزش باد جمعا یازده تیم مردمی به این مناطق اعزام شدند.
این تلاش‌های شبانه‌روزی، به دلیل گسترده بودن آتش همچنان ادامه داشت تا اینکه آتش‌سوزی‌ها به دیگر روستاهای منطقه از جمله «ئاسنه وه» و «ماسیه‌ر» و «هه‌نجیران» و در ادامه «کولیت» نیز سرایت پیدا کرد و کار این انجمن و نیروهای مردمی را برای اطفای حریق دو چندان دشوارتر کرد.
آتش همچنان پس از چند ساعت مهار شدن دوباره در نتیجه گرمی هوا و جریان هوا در اوایل صبح روزهای بعد شعله‌ور می‌شد و این مسئله سبب خستگی گروه‌های اطفای حریق در این منطقه می‌شد. تمام رویدادهای مذکور سبب شد که دیگر انجمن‌های زیست محیطی از دیگر شهرهای کردستان همچون پاوه، بانه و سنندج به کمک دیگر افراد حاضر در منطقه بیایند. در ادامه تعداد این گروه‌های مردمی به حدود ۵۱ تیم اطفای حریق در روز چهاردم مرداد و روز دوم از آتش سوزی‌های گسترده رسید.
در روزهای بعد از دوازدهم مرداد به این‌سو وسعت و مقیاس این بحران زیست محیطی به جایی رسید که کنترل و اطفای آن دیگر در توان و وسع گروه‌های حاضر در منطقه نبود، زیرا علاوه بر جریان باد و قدرت تخریب‌گر آتش، شیب و سختی دسترسی به برخی نقاط انرژی را از فعالان زیست محیطی گرفته بود. عرصه کنش عمومی شهروندان اگرچه خالی از رشادت‌ها و فداکاری‌های شبانه‌روزی نبود، اما باز هم یاری بیشتری می‌طلبید، حجم وسیع این آتش‌سوزی شهروندان را بر آن داشت تا برای خواست کمک و یاری بیشتر و همچنین گسترش آگاهی عموم از عمق این فاجعه زیست محیطی، از عرصه فضای مجازی و پلتفرم شبکه‌های اجتماعی کمک بگیرند.
یکی از اولین موج‌های آگاهی‌رسانی و درخواست کمک از صفحه کامران دوپلوره‌ای، فعال زیست محیطی حاضر در منطقه به سراسر فضای شبکه‌های اجتماعی منتشر شد، وی در حالتی مضطرب از تمام مردم منطقه و شهرهای اطراف درخواست کمک نمود، شایان ذکر است که وی دو پای خود را در سال‌های گذشته بر اثر کولبری از دست داده، اما همچنان خستگی‌ناپذیر در فعالیت‌های زیست محیطی منطقه در حال سازماندهی و مدیریت گروه‌های داوطلب است.
کاربر توییتری با نام روژهات با انتشار تصویری از او نوشت:
«عکسی از شریف‌ترین یاران شریف باجور، امیدوارترین دوستان امید و عاشقان این دیار نجیب و نستوه، باری دیگر برای نجات طبیعت آستین همت بالا زده و وارد کارزار دود و آتش شدند.»
انتشار تصاویر تکان دهنده از وسعت آتش‌سوزی و ثبت لحظه‌های دردناک از سوختن و از بین رفتن گونه‌های نادر جانوری سبب شد که کاربران در فضای مجازی یک کارزار جهت آگاهی‌رسانی بیشتر در این خصوص را آغاز کنند.
سوران منصورنیا، برادر شهید برهان منصورنیا از جان‌باختگان آبان خونین در توییتی با انتشار تصویری از فضای مالامال از دود بر فراز شهر مریوان از تمام کاربران شبکه‌های مجازی خواست که با هشتگ #کردستان_در_آتش از وضعیت بحرانی و فاجعه‌بار آتش‌سوزی‌های مریوان بنویسند.
به تدریج دیگر کاربران شبکه‌های اجتماعی به ویژه توییتر به این مسئله حساسیت نشان داده و اقدام به راه اندازی یک طوفان توییتری برای نشر و توجه بیشتر به آتش‌سوزی‌های مریوان شدند. کاربری به نام حمیدرضا با اشاره به اینکه طبیعت ایران در مسیر نابودی قرار دارد از سایر کاربران خواست که با هشتگ‌های #کردستان_در_آتش و #savekurdistannature حساسیت خود را نسبت به این بحران فراگیر نشان دهند.
همه‌گیری این دو هشتگ سبب شد که جنبه‌های بیشتری از این بحران در شبکه‌های اجتماعی به تصویر کشیده شود، از حساسیت و غیر منتظره بودن بحران گرفته تا اهمال‌کاری و مانع تراشی نیروهای حکومتی در اطفای حریق جنگل‌های مریوان.
جوانا طیمسی، فعال سیاسی و همسر زندانی سیاسی، محسن مظلوم با انتشار ویدئویی از عملکرد هلیکوپتری که جهت اطفای حریق به منطقه فرستاده شده بود انتقاد کرد که هلیکوپتر نه تنها آب را بر آتش نمی‌ریزید، بلکه با حرکت نزدیک به زمین و بادی که در نتیجه حرکت بالگرد آن ایجاد می‌شود منجر به پراکندگی بیشتر آتش و به خطر افتادن فعالین حاضر در محل آتش‌سوزی می‌شود.
کارزار مذکور بازتاب گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی به‌ویژه توییتر پیدا کرد از این نظر که تمام ابعاد این بحران از چشم ناظران عادی دور نماند، کاربران مجازی که از عرصه‌های خصوصی و دور از محیط وعرصه عمومی این رخداد بودند در یک کنش راهبردی دو طرفه تصاویر دریافتی از فعالان محیط زیستی را به تمام دنیا مخابره می‌کردند.
کاربر فریبا با انتشار تصویری از خط گسترده آتش سوزی در شب اینگونه توجه کاربران فضای مجازی را نسبت به ابعاد گسترده آتش سوزی جلب کرد. تبادل دو طرفه میان کاربران فضای مجازی و فعالان مردمی حاضر در محل‌های آتش‌سوزی سبب شد که آگاهی عمومی در خصوص جدیت موضوع گسترش یافته و در نتیجه آن پویش‌های مردمی و گروه‌های دیگر به یاری سایر مردم در مریوان بشتابند. پس از آن‌که در چهاردم مرداد میزان حساسیت موضوع در شبکه‌های مجازی به بالاترین حد خود رسید، همین مهم سبب شد افراد دیگری از شهرهای به نسبت دورتر از جمله ارومیه و حتی شیراز به یاری مردم بشتابند.
شبکه حقوق بشر کردستان با انتشار ویدیویی از محل تجمع و سازماندهی گروه‌های مردمی، علاوه بر نقد نهادهای دولتی مسئول ابعاد قابل ستایشی از روحیه همکاری و سازماندهی جامعه کردستان را به نمایش گذاشت.
روحیه همکاری در این رویداد تنها مختص به مردان نبود، زنان نیز در این کارزار جمعی به یاری مردان آمدند و یا دوشادوش آنها در اطفای حریق همکاری داشتند یا اینکه در لایه‌های دوم و سوم این کمپین به حمایت لجستیکی و پشتیبانی افراد در خط مقدم این آتش پرداختند.
کاربر بهنام زارعی، فعال مدنی در توییتی با انتشار ویدیویی از حضور پر رنگ زنان در روستای بندول برای کمک و یاری رسانی نوشت.
همچنین رفیق حسین‌پناهی، فعال سیاسی و برادر رامین حسین‌پناهی زندانی سیاسی اعدام شده در ایران، در توییتی دیگر از حضور فعال و سازمان یافته زنان در این کارزار نوشت.
حکومت و نهادهای ذی‌ربط در سکوتی خائنانه نسبت به این آتش‌سوزی به انکار آن می‌پرداختند. یکی از نمونه‌های این موارد در روز یکشنبه پانزدهم مرداد بود که عباسعلی نوبخت، رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری ابراز کرد که ۹۰ درصد آتش‌سوزی در جنگل‌های مریوان مهار گشته و در ادامه ادعا کرد ۸۵ درصد از این آتش‌سوزی‌ها سطحی بوده و آسیب جدی به درختان زنده وارد نشده است. این در حالی بود که آمارهای غیر رسمی انجمن چیا و تخمین اولیه از سوختن حدود ۲۰۰۰ هکتار از جنگل‌های بلوط خبر می‌داد و این آمار در روزهای پایانی نیز بیشتر و بیشتر شد.
در نهایت و پس از بررسی‌های هوایی مستقل انجمن سبز چیا به کمک تصویرهای هوایی و سیستم اطلاعات جغرافیایی، حجم کل آتش سوزی‌ها ۲۰۳۵ هکتار اعلام شد.
حساب کاربری منتسب به شهرک اکباتان نیز با اشاره به حجم وسیع آتش‌سوزی‌های زاگرس و با تعمیم دلایل رخداد آن به دیگر بحران‌های زیست محیطی ایران از جمله خشکی دریاچه ارومیه، زاینده‌رود و بی آبی در خوزستان و سیستان بلوچستان، ناکارمدی تمامیت دستگاه جمهوری اسلامی را مورد توجه قرار داده و نوشت:
«تا این رژیم برجاست نه هوا داریم، نه آب و نه خاک. رژیم اسلامی یعنی خط بطلان بر زندگی و انسانیت.»
درکنار سایر کاربران فضای مجازی؛ فعالان سیاسی و مدنی، خانواده های دادخواه جنبش اخیر نیز در این کارزار نقش قابل توجهی را ایفا کردند. از جمله این دادخواهان می‌توان به رویا و مهسا پیرایی فرزندان جاوید نام مینو مجیدی، رامتین فاتحی، فرزند جاوید نام رامین فاتحی، خاطره معینی و فرهاد محمودی اشاره کرد که همگام با دیگران به این بحران زیست محیطی واکنش نشان دادند.
فرهاد محمودی برادر شهید فریدون محمودی از جان‌باختگان اخیر جنبش زن، زندگی، آزادی در سقز نیز تدوام حضور و مدیریت جمهوری اسلامی را برابر با نابودی سرزمین ایران قلمداد کرد و نوشت:
«جمهوری اسلامی سرزمینمان را دارد نابود می‌کند»
خانواده‌های دادخواه تنها به صورت مجازی در این کارزار شرکت نداشتند، زانیار دزوار، برادر جاوید نام اسماعیل دزوار، از جان‌باختگان جنبش ژینا در سقز نیز به صورت حضوری در اطفای حریق شرکت داشت. فرهاد محمودی با انتشار تصویری از وی در حال اطفای حریق در کوهستان‌های زاگرس به این نکته اشاره کرد که او هفته پیش پدرش را نیز همچون اسماعیل از دست داده است، اما همچنان استوار و در زمانه دشوار به یاری جنگل‌های زاگرس شتافته و شرافت او را ستود.
برخی دیگر از کاربران نیز این واقعیت را روشن ساختند که حتی در هنگام بحران‌های طبیعی و فاجعه‌های زیست محیطی نیز تنها مسائلی که برای حکومت ایران از اهمیت برخوردار است، عبارت است از سرکوب و مهار اعتراضات بالقوه آینده ایران که همزمان است با نزدیک شدن به سالگرد کشته شدن ژینا (مهسا) امینی توسط گشت ارشاد. سردار پاشایی مربی سابق تیم ملی کشتی ایران نیز به این مورد اشاره کرد و اینگونه نوشت:
«جنگل‌های کردستان در آتش می‌سوزد. حکومت اما فرصتی برای خاموش کردن آتش ندارد، چراکه مشغول مهار آتش اعتراضات و سرکوب است.»
ساسان امجدی، حقوقدان و فعال مدنی نیز این بحران را بی‌ارتباط با نزدیک شدن به سالگرد قتل ژینا امینی ندانسته و آن را ناشی از دشمنی جمهوری اسلامی ایران با یکی از ارزش های منتج از «ژن، ژیان، ئازادی» که همان رابطه انسان و طبیعت باشد دانسته است.
مسئله مهم دیگری که در دل این رویداد مهیب از نظر جامعه مدنی کردستان دور نماند، واقعیت عریان و بعضا دردناک از بین رفتن و تلف شدن حیات جانوری و گونه‌های در حال انقراض زاگرس بود. به این خاطر که تنها محیط طبیعی، درختان بلوط و مراتع نبود که در دل آتش می‌سوخت و نابود می‌شد، بلکه گونه‌های جانوری ارزشمند و بعضا نادر نیز در تیررس این فاجعه زیست محیطی بودند.
یکی از این موارد نشر ویدیویی از طرف سازمان حقوق بشری هه‌نگاو بود که در آن فعالان محیط زیستی گونه‌ای نادر از مارمولک زاگرسی را نشان می‌دادند که در گرمای سوزان مشغول خنک‌سازی و آب‌رسانی به او بودند.
برای دیدن محتوای نقل شده از سایت دیگر، کوکی‌های آن سایت را بپذیرید
پذیرش
یا آرش همپای با انتشار تصویری دردناک از تلف شدن یک سنجاب در آتش‌سوزی‌ها کوتاه و مختصر نوشت: «جمهوری اسلامی قاتل زندگی‌ست».
برای دیدن محتوای نقل شده از سایت دیگر، کوکی‌های آن سایت را بپذیرید
پذیرش
همچنین صفحه رسمی انجمن زیست محیطی چیای مریوان در اینستاگرام ویدیویی دردناک از خرگوش صحرایی زاگرس منتشر کرد که علی‌رغم چالاکی خاص اینگونه جانوری متاسفانه در آتش گسترده زاگرس از دست رفته بود:
«این تصویر نمونه‌ای کوچک از اکوسایدی بی‌رحمانه در برابر جاندارانی‌ست که اینگونه قربانی انسان‌هایی از جنس تاریکی می‌شوند، این سوختن یک جاندار نیست، سوختن انسانیت است»
یکی دیگر از موارد مورد توجه کاربران فضای مجازی رشادت‌ها و از خودگذشتگی‌های فعالان زیست محیطی در اطفای حریق بود که هر چند تعداد آنها به نسبت متعدد و بی‌شمار بود، اما افرادی خاص نیز در این کارزار اطفای حریق حضور داشتند که حضور و حتی نشر تصاویرشان برای اکثریت جامعه مدنی کردستان مایه دلگرمی و افتخار بود. یکی از این افراد سالار آذری بود که در چند روز اخیر تصاویر او به وفور در پلتفرم‌های مختلف بازنشر شد و بر اساس گفته‌های حاضرین وی سه روز مداوم چشم بر هم نگذاشت و در کنار دیگران با حالتی خستگی‌ناپذیر به اطفای حریق پرداخت. ریبوار پرویزی گرافیست در توییتی او را اینگونه به تصویر کشید:
برای دیدن محتوای نقل شده از سایت دیگر، کوکی‌های آن سایت را بپذیرید
و یا کاربر ئاریان نوشت: «اسمش سالار است. کاک سالار ۴۸ ساعت بدون استراحت و خواب در برابر آتش گسترده جنگل‌های بلوط مریوان مقابله کرد. خسته نباشی انسان بزرگ.»
برای دیدن محتوای نقل شده از سایت دیگر، کوکی‌های آن سایت را بپذیرید
پذیرش
در نهایت و بر اساس آمارهای مختص شبکه اجتماعی توییتر، نشان از بالاترین تعداد هشتگ توسط کاربران برای این بحران زیست محیطی دارد. برای نمونه سوران منصورنیا در دومین روز از آغاز کمپین آماری از تعداد بازنشر این هشتگ را منتشر کرد و شرح داد که هشتگ «کردستان در آتش» حدود ۱۲۵ هزار بار تکرار شده که از همه این بازنشرها حدود ۶۴ درصد از جانب کاربران فعال در ایران بودند.
۲۷ مرداد ۱۴۰۲
https://www.radiozamaneh.com/